
Wieringa gebruikt een paar elementen uit zijn eigen jeugd in Nirwana. Zo is het karakter Beth gebaseerd op herinneringen aan zijn eigenchte pleegmoeder. Ook geeft hij zichzelf een rol in het boek. Naar eigen zeggen doet hij dat om het hoofdpersonage Hugo op het spoor dat hij moet volgen. Hugo’s grootvader is gebaseerd op Pieter Schelte Heerema, een SS’er die werkelijk heeft geleefd.
Gevierd kunstschilder Hugo Adema stamt uit een roemruchte familie die al decennia haar stempel op de moderne tijd drukt. Zijn grootvader Willem Adema stichtte zijn offshore-imperium na een dubieuze rol in de Tweede Wereldoorlog.
De tegenstellingen tussen Hugo en zijn driftige, gewelddadige, kapitalistische tweelingbroer, die de opvolger van het bedrijf is, kunnen niet groter zijn. Om de onhoudbare situatie op te lossen besloten zijn ouders om de tweeling als tiener uit elkaar te halen. Dat ze Hugo naar zijn grootouders stuurden om daar verder op te groeien, heeft hij hen altijd kwalijk genomen. Het is de kiem geweest voor levenslange gevoelens van onmacht, wraak, woede en zelfs haat ten opzichte van zijn familie De dreigende, zwijgende gestalte van zijn grootvader achtervolgde hem de rest van zijn leven zowel in real life als ook in zijn dromen.
Terwijl Hugo’s tweelingbroer aan het hoofd van het familiebedrijf het grootste schip ter wereld laat bouwen, raakt Hugo’s eigen leven in een impasse als zijn grote liefde hem verlaat. Hij keert terug naar het landgoed waar hij is opgegroeid om weer te schilderen. Als de verloren gewaande dagboeken van Willem Adema onverwacht weer opduiken, stort Hugo zich in een diepgaand onderzoek over de oorlogsjaren van zijn grootvader.
Door middel van veel flashbacks komen we alles te weten over Hugo’s leven. Ook het afschuwelijke, heftige oorlogsverleden van zijn grootvader als SS’er komt indirect, via de dagboeken, tot ons. Wieringa laat Hugo’s weerzin tegen zijn kapitalistische, extreemrechtse klimaatontkennende familie indringend meevoelen, net als de breuk met zijn geliefde en het daaropvolgende hevige liefdesverdriet.
Hij geloofde nog altijd in de liefde, maar je had veel geluk nodig, alsof je een sleutel vond op straat en daar de deur bij moest zoeken.
Tegelijkertijd zit er iets dubbels in Hugo. Hij zet zich flink af tegen het familiebedrijf en tegen het antisemisme van zijn familie, maar heeft wel het bijbehorende kapitaal , en maakt daar flink gebruik van.
Dit schip, mijn kunst, we zijn beiden aan hem (mijn grootvader) schatplichtig. Zijn schaduw strekt zich over onze levens uit, we kunnen hem eren of met hem afrekenen maar aan hem ontsnappen kunnen we niet.’
Wieringa hanteert een mooie verhalende stijl die vlot leest, boeiend en recht voor zijn raap. Elke zin is prachtig geconstrueerd en voegt betekenis toe aan het geheel. Nergens is ook maar een kleine overbodigheid te vinden. Op beeldende, indringende wijze smeedt de auteur verleden en heden, wereld- en familieschiedenis samen tot een onlosmakelijk geheel, waarbij vuur een rode draad vormt door het hele boek.
Met poëtische kracht verbindt hij Hugo’s persoonlijke verwerking, door middel van kunst, van zijn grootvaders schokkende SS-verleden. Tegelijkertijd stelt hij de leugens van zijn familie publiekelijk aan de kaak. Uiteindelijk lonkt de eenzaamheid.
‘Ze deugen echt niet. Ze zijn gevaarlijk.’
De Bezige Bij 2023
464 pagina’s